ترتیب قرآنترتیب قرآن، بررسی ترتیب قرآن موجود به لحاظ کلمات هر آیه، آیات هر سوره و توالی سوره‌ها است. ۱ - منظور از ترتیب قرآنمنظور از ترتیب قرآن، نظم کلمات به صورت جملات و عبارات، گردآوری آیات ضمن سوره‌ها و نیز ترتیب سوره‌ها است. ۲ - نظم کلمات به ترتیب نزولبی تردید، نظم کلمات به شکل موجود بر اساس چیزی است که فرشته وحی بر رسول گرامی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل کرده و هیچ کس حتی رسول گرامی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز در آن دخالت نداشته است. ۲.۱ - دلایل نظم کلمات به ترتیب نزولدلایل این مطلب عبارتند از: ۱. آیاتی از قرآن کریم. ۲. اجماع مسلمانان. ۳. شگفتی‌ها و ظرافت‌های فوق توان بشر در گزینش کلمات و چینش آن‌ها به حدی که چیزی جز معجزه و امر غیبی نمی‌تواند توجیه گر آن باشد. قرآن کریم ادیبان و فصیحان بزرگ عرب را نیز در همین میدان مغلوب کرد. ۴. زمانی می‌توان جمله‌ای را به کسی نسبت داد که علاوه بر محتوا، تک تک کلمات و ترکیب آن‌ها نیز از او باشد. ۳ - ترتیب آیات طبق ترتیب نزولدر زمینه ترتیب آیات و گردآوری آن‌ها در ضمن سوره‌ها از طریق وحی الهی، اختلافی نیست و مسئله در میان مسلمانان اجماعی است؛ با این توضیح که ترتیب بیشتر و قریب به اتفاق آیات به شکل موجود طبق ترتیب نزول صورت پذیرفته است و تنها در مواردی نادر، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دستور می‌فرمود که آیه‌ای را در جای خاصی غیر از ترتیب نزولی آن قرار دهند. ۴ - سه نظریه ترتیب سورههادرباره ترتیب سوره‌ها سه نظریه عمده وجود دارد: ۱. ترتیب سوره‌ها همانند ترتیب آیات، توقیفی و به اشاره وحی بوده است. ۲. ترتیب سوره‌ها در عهد صحابه و به اجتهاد و نظر آنان انجام گرفت. ۳. ترتیب سوره‌ها به طور عمده توقیفی است و در مواردی اندک، اجتهاد و رای افراد به آن تعلق گرفته است. [۲]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۸۰.
[۳]
کردی، محمد طاهر، ۱۳۲۱-۱۴۰۰ق، تاریخ القرآن وغرائب رسمه وحکمه، ص۷۳.
[۵]
صغیر، محمدحسین علی، ۱۹۳۹-م، تاریخ القرآن، ص۶۰.
[۶]
عاملی، جعفر مرتضی، ۱۹۴۴ -، حقایق هامة حول القرآن الکریم، ص۱۴۰.
۵ - عناوین مرتبطترتیب آیات؛ ترتیب سور. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ترتیب قرآن». |